Тўпаланг сув омборидаги авария: ваҳима учун асос борми?
Аниқланишича, ижтимоий тармоқларда тарқалган видеода «Тўпаланг» гидро электр станцияси агрегат ускуналари жойлашган бино сув тошқини остида қолгани акс этган.
Тарқалган видеоларда эрталаб соат 8:14 да сув босишидан ваҳимага тушган сариосиёликлар ўз яшаб турган манзилларини тарк эта бошлагани тасвирланган. Маълумотларга кўра, одамлар баланд тоғда яшовчи қариндошлариникига, бошқалари қўшни туман ва вилоятларга йўл олишган.
Воқеадан кўп ўтмасдан, эрталаб соат 10:30 лар атрофида масъуллар одамларни тинчлантириб, вазият юзасидан чиқиш қилишди. «Тўпаланг ГЕС» унитар корхонаси директори Асрор Улуғов сув омборида ҳаммаси жойида эканини айтди.
«Одатдагидек назорат-ўлчов ишлари олиб борилмоқда. Сув омборида ҳеч қандай хатарли ҳолат бўлгани йўқ. Сув омборидан Тўпаланг дарёсига сувнинг қуйилиши сониясига 600 метр куб ҳажмга мўлжалланган. Ҳозирги кунда сув омборидан дарёга сониясига 160 метр куб сув ташланмоқда. Ҳеч қандай ваҳимага ҳожат йўқ», — деди Асрор Улуғов.
«Тўпаланг ГЭС»да содир бўлган ҳолат юзасидан станция раҳбари шундай деди: «Сувнинг чиқиши 1–1,5 соат ичида бартараф этилади. Сизларга яна қўшимча маълумот узатамиз».
Мутахассиснинг айтишича, Тўпаланг сув омбори сиғими 500 миллион метр куб бўлиб, айни кунда 378 миллион метр куб сув жамғарилган.
Сариосиё туман Фавқулодда вазиятлар бўлими бошлиғи подполковник Раҳмонов текширувларга кўра ҳеч қандай ваҳимага тушишга асос бўладиган вазият кузатилмаётганини айтиб ўтди.
Сурхондарё вилояти ҳокими Тўра Боболов ҳам фуқаролардан ваҳимага тушмасликни, саросимага берилмасликни сўради.
«Тўпаланг сув омбори тўғонида ҳеч қандай талафот йўқ. Носозлик сув омборидан «Тўпаланг ГЭС»га кирадиган қисмида юзага келган. Носозликларнинг барчаси бугуннинг ўзида, қисқа вақтда бартараф этилади. Фуқароларимиздан ваҳимага тушмасликларини илтимос қиламиз», — деди Тўра Боболов.
Масъулларнинг чиқиши ва тушунтиришига қарамасдан, 23 июн куни сув отилиб чиқиши борасида фейк видео тарқалди ва Сариосиёда яна аҳоли ўртасида ваҳима жонланган.
Масъулларнинг чиқишидан ҳам, тарқатилган видеолар ва Kun.uz манбаларининг берган маълумотларидан ҳам маълум бўлмоқдаки, Тўпаланг сув омбори ёрилмаган. Унинг тўғони бус-бутун.
Сув омбордан «Тўпаланг ГЭС» агрегатига борадиган қувурнинг задвижкаси ёрилгани сабабли, қувурдан керагидан ортиқча сув отилиб чиққан. Мутахассислар задвижкани ёпишга ҳаракат қилишган. Бироқ ҳамон туйнукни тўлиқ ёпишнинг уддасидан чиқишмагани боис, катта босим остида сув фаввора бўлиб отилиб чиқяпти (Буни қисилган резина шлангдан сувнинг отилиши билан қиёслаб тушунтиришди).
22 июн куни сониясига 40 куб метр отилган сув ҳажми 23 июн кунига келиб, сониясига 10 куб метргача пасайган. Бунинг фарқини қуйидаги иккита суратдан ҳам яққол кўриш мумкин.
Мутахассислар Тўпаланг сув омборига ҳеч нарса таҳдид солмаётгани, унинг тўғони мустаҳкам эканини таъкидлашмоқда. Сув омбордан ГЭСга элтувчи қувурда носозлик вужудга келган, хавф бартараф этилган. Энди мутахассислар носозликни тўлиқ бартараф этиш устида иш олиб боришмоқда.
Шуҳрат Шокиржонов, Kun.uz мухбири
To‘palang suv omboridagi avariya: vahima uchun asos bormi?
Aniqlanishicha, ijtimoiy tarmoqlarda tarqalgan videoda «To‘palang» gidro elektr stansiyasi agregat uskunalari joylashgan bino suv toshqini ostida qolgani aks etgan.
Tarqalgan videolarda ertalab soat 8:14 da suv bosishidan vahimaga tushgan sariosiyoliklar o‘z yashab turgan manzillarini tark eta boshlagani tasvirlangan. Ma’lumotlarga ko‘ra, odamlar baland tog‘da yashovchi qarindoshlarinikiga, boshqalari qo‘shni tuman va viloyatlarga yo‘l olishgan.
Voqeadan ko‘p o‘tmasdan, ertalab soat 10:30 lar atrofida mas’ullar odamlarni tinchlantirib, vaziyat yuzasidan chiqish qilishdi. «To‘palang GeS» unitar korxonasi direktori Asror Ulug‘ov suv omborida hammasi joyida ekanini aytdi.
«Odatdagidek nazorat-o‘lchov ishlari olib borilmoqda. Suv omborida hech qanday xatarli holat bo‘lgani yo‘q. Suv omboridan To‘palang daryosiga suvning quyilishi soniyasiga 600 metr kub hajmga mo‘ljallangan. Hozirgi kunda suv omboridan daryoga soniyasiga 160 metr kub suv tashlanmoqda. Hech qanday vahimaga hojat yo‘q», — dedi Asror Ulug‘ov.
«To‘palang GES»da sodir bo‘lgan holat yuzasidan stansiya rahbari shunday dedi: «Suvning chiqishi 1–1,5 soat ichida bartaraf etiladi. Sizlarga yana qo‘shimcha ma’lumot uzatamiz».
Mutaxassisning aytishicha, To‘palang suv ombori sig‘imi 500 million metr kub bo‘lib, ayni kunda 378 million metr kub suv jamg‘arilgan.
Sariosiyo tuman Favqulodda vaziyatlar bo‘limi boshlig‘i podpolkovnik Rahmonov tekshiruvlarga ko‘ra hech qanday vahimaga tushishga asos bo‘ladigan vaziyat kuzatilmayotganini aytib o‘tdi.
Surxondaryo viloyati hokimi To‘ra Bobolov ham fuqarolardan vahimaga tushmaslikni, sarosimaga berilmaslikni so‘radi.
«To‘palang suv ombori to‘g‘onida hech qanday talafot yo‘q. Nosozlik suv omboridan «To‘palang GES»ga kiradigan qismida yuzaga kelgan. Nosozliklarning barchasi bugunning o‘zida, qisqa vaqtda bartaraf etiladi. Fuqarolarimizdan vahimaga tushmasliklarini iltimos qilamiz», — dedi To‘ra Bobolov.
Mas’ullarning chiqishi va tushuntirishiga qaramasdan, 23 iyun kuni suv otilib chiqishi borasida feyk video tarqaldi va Sariosiyoda yana aholi o‘rtasida vahima jonlangan.
Mas’ullarning chiqishidan ham, tarqatilgan videolar va Kun.uz manbalarining bergan ma’lumotlaridan ham ma’lum bo‘lmoqdaki, To‘palang suv ombori yorilmagan. Uning to‘g‘oni bus-butun.
Suv ombordan «To‘palang GES» agregatiga boradigan quvurning zadvijkasi yorilgani sababli, quvurdan keragidan ortiqcha suv otilib chiqqan. Mutaxassislar zadvijkani yopishga harakat qilishgan. Biroq hamon tuynukni to‘liq yopishning uddasidan chiqishmagani bois, katta bosim ostida suv favvora bo‘lib otilib chiqyapti (Buni qisilgan rezina shlangdan suvning otilishi bilan qiyoslab tushuntirishdi).
22 iyun kuni soniyasiga 40 kub metr otilgan suv hajmi 23 iyun kuniga kelib, soniyasiga 10 kub metrgacha pasaygan. Buning farqini quyidagi ikkita suratdan ham yaqqol ko‘rish mumkin.
Mutaxassislar To‘palang suv omboriga hech narsa tahdid solmayotgani, uning to‘g‘oni mustahkam ekanini ta’kidlashmoqda. Suv ombordan GESga eltuvchi quvurda nosozlik vujudga kelgan, xavf bartaraf etilgan. Endi mutaxassislar nosozlikni to‘liq bartaraf etish ustida ish olib borishmoqda.
Shuhrat Shokirjonov, Kun.uz muxbiri
«Тўпаланг» сув омбори атрофида яшовчилар эвакуация қилинаётгани рад этилди
Сурхондарё вилояти Сариосиё туманида жойлашган «Тўпаланг» сув омборидан чиқаётган сув 22 июнь куни кескин кўтарили ҳақида хабар берилганди. «Bugun.uz» таҳририятига 23 июнь куни сув омборига яқин ҳудудларда яшовчи аҳоли эвакуация қилинаётгани тўғрисида хабар келиб тушди.
Нашр журналисти ҳолатга аниқлик киритиш мақсадида Сариосиё тумани ҳокимлиги ахборот хизмати билан боғланди. Таъкидланишича, шахси аниқланмаган 2–3 киши тумандаги Янгиҳаёт маҳалласида уйма-уй юриб, эвакуация жараёни бошлангани тўғрисида хабар тарқатган.
«Бунинг оқибатида аҳоли орасида сув омборининг иккинчи дарвозаси ёрилибди, деган миш-мишлар тарқалган. Кечадан бери ваҳима остида бўлган аҳоли анча тинчлантиргандик. Кейинчалик бу хабар қайтадан тарқалиб, яна ваҳима уйғонди.
Шу билан бирга, интернетда обуначи йиғишга интиладиганлар кўп, кимдир умуман бошқа сув омборидан сув тошиб чиқаётгани акс этган видеони ‘Тўпаланг’ деб жойлаб юборган. Аслида у фейк хабар», — дейди ҳокимлик матбуот котиби.
Ўз навбатида, «Ўзбекгидроэнерго» акциядорлик жамияти ижтимоий тармоқда тарқалган видео юзасидан муносабат билдирган. Қайд этилишича, тармоқда юқори босимдаги сув ташламаси акс этган видео жойлаштирилиб, ушбу ҳолат «Тўпаланг ГЭС» иншоотида содир бўлмоқда деб изоҳ ёзилган. Мазкур хабар ёлғон ва ҳақиқатга тўғри келмайди.
Маълум бўлишича, «Тўпаланг ГЭС»нинг ён қисмида фаввора кўринишида акс этаётган сувнинг чиқиши станциянинг босимли сув қувури орқали меъёрий қўшимча сув сальт ташламаси иншооти ҳисобланади. Ҳозирда сув сальт ташламаси орқали дарё ўзанига йўналтирилмоқда.
«Мазкур иншоот орқали ортиқча сувни дарё ўзанига йўналтирилиши сальт ташлама иншооти учун нормал ҳолат ҳисобланади. Аҳолидан бу вазиятдан ортиқча саросимага тушиш ва ваҳимага берилмасликни сўраймиз», дейилади хабарда.
Шундан сўнг «Bugun.uz» Сариосиё туманидаги «Тўпаланг» сув омбори атрофидан аҳоли эвакуация қилинаётгани тўғрисидаги хабарга аниқлик киритиш мақсадида Фавқулодда вазиятлар вазирлиги матбуот котиби билан боғланди.
«Ҳозирга қадар ҳудуддаги аҳоли эвакуация қилинаётгани тўғрисида хабар келиб тушмади. Сув омбори ҳудудида ҳолат барқарор, ваҳимага ўрин йўқ», — дейди Мурод Содиқов.
Эслатиб ўтамиз, «Ўзбекгидроэнерго» 22 июнь куни «Тўпаланг» сув омбори тўғони сув қўйиб юборгани ва атрофни сув босгани тўғрисидаги асоссиз деб атаганди. Фавқулодда вазиятлар вазирлиги эса омборнинг мустахкамлигига зиён етмагани ва ҳозирда чиқарилаётган сув хажмини камайтириш ишлари олиб борилаётганини маълум қилганди.
Сурхондарё вилояти ҳокими Тўра Боболов сув омбори ҳудудига бориб, у ердан сариосиёликларга мурожаат қилганди. Боболов сув омборида бўлиб, ҳақиқий ҳолатга изоҳ берган ва ваҳимага ўрин йўқлигини таъкидлаган. Маълум бўлишича, омбор тўғонига ҳеч қандай талофот, шикаст етмаган.
Surxondaryodagi «To`polang» suv ombori qanday qurilgan?
Surxondaryo viloyatining suv salohiyatida asosiy 10 ta daryoning suv resurslari muhim o`rin tutadi. Foydalaniladigan suv resurslarining umumiy hajmi yiliga 4270 mlrd. m3 ni tashkil qiladi. Bunda asosiy ko`rsatkichlar Amudaryo, Surxondaryo daryolari hamda To`polang suv omborlari hissasiga to`g`ri keladi. Bu haqda «Darakchi» muhbiri xabar bermoqda.
Viloyatda umumiy suv sig`imi 1155,8 mln. m3 ga yaqin bo`lib, 5 ta sun`iy suv ombori mavjud. “O`zbekgidroenergo” AJ tomonidan To`polang suv omborida olib borilgan qurilish ishlari o`z muddatida muvaffaqiyatli qurib bitkazildi. Shu o`rinda, suv ombori 500 mln. m3 sig`imdagi suvni to`plash imkoniyatiga ega. Suv ombori to`g`onining uzunligi 187 metrni tashkil etadi. Suv ombori qurilishi bosqichma-bosqich amalga oshirildi. Dastlab suv ombori 120 mln. m3 sig`imdagi suvga mo`ljallanib, 1982 yilda qurilish ishlari boshlab yuborildi, 2006 yilga kelib, ushbu ko`rsatkich 380 mln. m3 ga etkazildi.
O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 4 maydagi 2952-sonli Qaroriga muvofiq, suv ombori hajmi 500 mln. m3 ga etkazildi. Shu o`rinda To`polang suv omborining yakuniy qurilishi 2019 yilda muvaffaqiyatli yakunlandi. Prezident topshirig`iga muvofiq, avvaliga To`polang suv ombori to`g`oni balandligi 20 metrga ko`tarildi. Endilikda suv omborida to`planadigan 500 mln kubometr miqdordagi suv Surxondaryoda 103 ming gektardan oshiq er maydonini sug`orish imkoniyatini yaxshilaydi. Eng asosiysi, suv ombori qoshida suv omborlari va GESlar holatini monitoring qilishga ixtisoslashgan texnik tizimlarni nazorat qiluvchi dispetcherlik-nazorat punkti tashkil etilgan. Mazkur punktda suv omborlari to`g`onlarini mustahkamlash va doimiy nazorat qilish, xavfsizligini ta`minlash borasida nazorat ishlari olib boriladi.